Etigin Nitelikleri ve Cesitleri

[evrensel-insan]

Etik, felsefi kullanim ve paylasimda bir kavram olarak; her bir beynin kendi bunyesindeki ...e gore temelli algisinin bu kavrama verdigi anlam ve icerioktir.

Dolayisi ile o klasik dildevrimi oncesi "Etik budur/bu degildir" seklindeki bir determinist ve mutlak dogru iceren bir aciklama, bugun gecerli degildir.

Evrensel-insan zihniyetine gore etik kavramina verilen anlam ve icerik "bireyin yasam ve iliskisindeki her turlu zihni yetisinin islemesi ve davranis oloarak yansimasidir."

Yukaridaki . ... e gore ve verilen anlam ve icerige gore;

Etigin cesitleri;

Bireysel, Toplumsal ve sosyal etiktir.

Nitelikleri ise;

Bilimsel, evrensel ve adil temeldeki bilisselligidir.

Simdi bunlari sirasi ile, aciklayalim.

Bireysel etik: Bireyseletigin iki yonu vardir.

Birincisi bireyin kendi etigi, ikincisi de bireyin yasadigi toplum ve cografyanin bireye tanidigi ve bu toplum ve cografyada yerlesmis algidaki etik ve etigi kullanma hak ve ozgurlugudur.

Bireysel etik, birey acisindan sadece onun her turlu zihin degerlerini icerir.

Diger ayagi da, bireye icinde bulundugu ortamda taninan etik hak ve ozgurluklerdir.

Sosyal ve toplumsal etigin de iki yonu vardir.

Bireysel yonu ve bireyin icinde bulundugu toplumsal sosyalve cografi degerler yonu.

Iste bireyin bireysel etikteki her turlu zihinsel degerinin birey tarafindan davranisa tasinmasi, onun iliski ve yasam olarak sosyal ve toplum,sal etigidir.

Bireyin sosyaletigi, kendi bireysel degerleri; toplumsal etigi ise icinde yasadigigi ulke ve toplumun degerleridir.

Burada digger bir yon ise, bireye sunulan toplumsal ve sosyal etik olanaklaridir.

Bu da yine, ulkenin cografi tarihi ve toplumsal yerlesmisliginin temelindedir.

Kisaca bir birey icin etik; hem bireyin zihni degerlerini davranisa tasimasi hem de icinde yasam ve iliski surdurdugu sosyo-toplumsal yapinin ona tanidigi hak ve ozgurlukler toplamidir.

Etigin nitelikleri ise, aslinda etiktenm ziyade; yine ...e gore temelinde ve verilen anlam ve icerik bunyesinde; "cagdas evrensel olarak etik olmak" konusudur.

Bilimin etikteki niteligi tamamen sosyo psikolojik temelde cagin teknik ve bilimselgelismersi temelindeki bireyin, evrenselligi adilligi ve bilimselligidir.

Bu da bireyin etik olmanin bilincinde olup olmamasinin, bilissel olarak ortaya koyumudur.

Bilimsellik tartismasiz cagdas ve evrensel olmaktir.

Bilissellik ise, bu cagdas ve evrenselligin getirdigi bireyin bireysel, sosyal ve toplumsal yasamindaki adil olmasi ile paraleldir.

Buradaki adillik te iki yonludur.

Bireyin, bireysel dusunce ve davranis adilligi.

Bireyine icinde bulundugu toplum ve cografyanin sagladigi her turlu dusunce ve davranistaki ihlale izin vermeyen hak ve ozgurluk adilligidir.

Kavram adillik olunca devreye evrensel hukuk ve insan haklarinin cagdasligi girer.

Bu da iki yonluidur.

Bireyin bilisselligi temelindeki kendini bu temelde yetistirmislik ve bireye toplum ve cografi ulkesinin system ve duzeninin sagladigi adalet duzeyi.

Kisaca etik olarak birey hem ozgur hem degildir.

Hem bagimsiz hem degildir.

Hem serbest hem degildir.

Buradaki hemlerin iki ayagi da hem bireyin kendi bilissellik duzeyine, hem de icinde bulundugu toplum ve ulkenin ona tanidigi dozen ve system duzeyine baglidir.

Aslinda etik, bir birey ve yasadigi toplum olarak onun yasam ve iliskisini de hem yonlendirir, hem yonetir, hem de anlamlandirir ve iceriklendirir.

Bireyin cagdasduzeyde etik olmasi ve bunu degisen caga gore uyarlamasi, tamamen bireysel bbir bilissellik icerirken; bireyin sosyalve toplumsal yasam ve iliskisindeki her turlu davranisinin kontrolunu bulundugu system ve duzenin geldigi etik duzey belirler.

Bu temelde etik olmak bir dozen ve sisteme biat etme ya da itaat etme; ya da bas kaldirma isyan etmeden ziyade, hem bilissel hem de tgoplumsalsosyal yasam ve iliski temelinde bireyin kendiosine zarar vermeyecek sekilde uygulanan dusunce ve davranistir.

Yani bu temelde etikte saygi (hic bir farki digerinden ayirmamak, ya da yok saymamak; farklari bir fark temelinde butunlem,emek ya da ayristirmamak; aksine kendi firkin dahil; her bir firkin tanim talep savunu ve destegini farklari icsellestirerek oldugu gibi kabullenmek.)

Etikte vicdan ( kendine ve baskasina dusunsel ve de davranissal zarar ve rahatsizlik vermemek, hem kendini degerlerin ile birlikte Kabul ettirirken, her bir baskasini da onlarin kendi degerleri ile birlikte kabullenmek)

Iste bireyin bilisselliginin cagdasligi evrenselligi ve adilliginin dusunce ve davranistaki bu iliskisi ve yansimasi onun hem evrenselhem de icinde bulundugu cografi temelde toplumsalve sosyal etik oldugunun da bir gostergesidir.

Bu da etigin ne oldugu ile, etik olmanin ne oldugu farkinin farkina varilmasi ve algilanmasi demektir.

Etik bu dunyada yasayan ya da bu dunyaya dogan mustakil var olan varligin yasam ve iliskisinin temeli iken; etik olmak tamamen kisinin kendi bireysel ...e gore ve anlam ve iceriklendirdigi her turlu yasam ve iliskisindeki dusunce ve davranisidir.

Yani etik olmak tamamen kisinin kendi kendini bilissel olarak kontrolu ve yonlenmdirmesi ve bunu yasam ve iliskisine tasimasidir.

Dolayisi ile etik bir yasam ve iliski degerler butunu iken, etik olmak bireyin kendi zihni ve fiziki faaliyetleridir.

Iste buradaki "etik olmak" hem cagdasliga ve evrensellige hem de kisinin yasam ve iliski surdugu toplum ve ulkenin toplumsal sosyal ve duzensel/sistemsel etik algisina vicdan ve saygi temelinde hak ve ozgurluklerin ihlal edilmeden yasam ve iliskiye tasinmasinin adil saglanmasidir.