Algi, Bilinc ve Bilissellik Farki/iliskisi

[evrensel-insan]

Insanoglunun ilk ve duyusal algisi evrimsel ve hayvani (anima/animus) temelli bir algidir.

Yani algida, sadece uyari temelinde bir "uygula/uygulama/ertele" v.s. temelli bir algi vardir.

Diyelim karnin acikmasi bir uyaridir ve karninin aciktigi uyarisi alindiginda, ya doyurmak eylemine gecilir ya da o an icin ertelenir. Bu bir secim hakkidir ve tamamen mustakil var olan varligin bilincli bilincsiz ortama zamana duruma v.s. gore bir secimidir.

Akilsal algilarda devreye beyinde o zamana kadar alinmis veriler, tabular ve degerler girer. Insanoglu algisi ilk olarak belirgin bir sekilde ve evrimsel olarak digger hayvanlardan burda farklilasir.,

Cunku bu algilar soyut deger algilaridir. Burada da uyari olarak devreye kendi beyninde yer etmis soyut degerlerin dogrulamasi, guzellemesi, iyilemesi, ve bu temeldeki olumlu etik/psikolojik/estetik degerler devreye girer.

Uyari su sekildedir. "bu soylenenin ya da yapilanin benim dogrulamamin v.s. dogrusu ile ortusuyor mu/ortusmuyor mu?" Iste bu otomatik uyari, kisiye iki secenek sunar. Ortusur ya da ortusmez. Ortusurse kabullenir ortusmezse de itiraz eder. Cunku alginin her turlu negativitesi ve olumsuzlugu kabulu degil, karsi cikisi getirir. Iste bu secimde de zaman durum ve sartlar onemli rol oynar.

Buraya kadar algi sadece bir uyari ve uyarinin secim olarak yerine getirilmesidir.

Yani ortada farkindalik, bilinc ve bilissellik henuz yoktur.

Burada farkindalik odaklanma ile ve de ihtiyac temelinde belirir. Farkindalik ta iki turlu yansir.

Ilki farkina varilanin olumlu uyarisi.

Farkina varilanin olumsuz uyarisi.

Yine buraya kadar, kisinin kendisi devrede degildir. Sadece alisilagelmis, otomatiklesmis ve yerlesmis sekilde hareket eder. Bu harekette de amac, "huzuru, rahatligi, mutlulugu v.s." bulmak ve buna inanmaktir ve de tatmin olmaktir.

Iste kisinin en basta kendisinin egosalbilinci yani ben bilinci, bananeci ve bireyci olarak devreye girer. Burada akil tamamen bencil ve ben yanli olarak hareket eder.

Bu bilincin digger getirdigi ise, farkindaligin verdigi "secim/karar" mekanizmasinda kisinin kendi beyni ile kurdugu muhakeme sorgulama degerlendirme yetileridir.

Kisi secimini sadece kendine sunulan sekilde almak yerine; kendine daha bi karar Alani acar. Burada bilmek cok onemlidir. Yani beyinde ogrenilmis olanin, kisinin sorgulamasi, muhakemesi degerlendirmesi temelinde kisice algilanmasi.

Iste bu algi kisiye en azindan bildigini bilgi ile savunabilmeyi saglar.

Iste bu temelde ogrenilenin bilinmediginin farkindaligi bilince acilir. Yine burada bir negativite ve olumsuzluk soz konusudur. Yani kisinin rahatsizligi v.s. Sonucta bu negativite duyumu yok ise, kisi bilmeye yonelmez.

Buradaki bilinc her bir ogrenilenin farkindaliginin verdigi rahatsizlik ile paraleldir. Iste bu farkindaligin en ust duzeyi, kisinin kendi varliginin farkindaligi ve ben bilincidir. Ben bilinci sadece farkindalik ile degil ego ile de baglantilidir. Cunku mkisi ne yapiyorsa kendi mustakilligi icin yapiyordur. Yani burada artik toplumsal kisilik birey kisiligine donusmustur.

Toplumsal kisilikte kisi once toplumu one cikarirken (buradfa kisinin en yakinlari basta olmak uzere yandaslik ve taraflilik temelli ideolojiler inancsallar izmler v.s. soz konusudur) Yani kisi bilincsiz olarak bir sosyal grubun temsilcisidir.

Ben kisiliginde ise kisinin kendisi ondedir cunku ego devr almistir. Kisi herseyi kendi beni ekseninde degerlendirir ve cikar sosyal degil, bireyseldir.

Kisi bilinclendikce algisinin uyarisi da ogretisini de bilgisi de degisir. Kisi artik o eski algilamasinda degildir. Cunku hedef teleolojisi degismistir. Tabi burada tabani da degisime ugrar. Kisaca daha once hic bilmedigi ...e goresinin bilgisi ve hatta bilinci farkindaliga cikmaya baslar. Kisi artik sosyal ya da toplumsaldan ziyade bireyci sorumluluk ve yukumluluk uslenir. Kendini tanimaya degerlendirmeye ve bilissellik asamasinda da sorgulamaya baslar.

Iste bu algidaki farklilik, kisinin algilanmasinda ve algilamasinda farkliliklar yaratir.

Kisaca farkindalik ve bilinc algiya tamamen yeni bir uyari ve degerlendirme getirir.

Tabi butun bunlar zamana duruma ortamagore degiskenlik gosterir.

Bilissellik ise, bilincin en ust asamasi ve tamamen kisinin kendi beynini kendisinin yonlendirdigi ve yonettigi asamasidir.

Yani kisi neyin neden ve nasil bilindiginin daha detayli farkindaligina yonelir ve bilincinde oldugunu da algilama, kavrama idrak etme duzeyine erismistir.

Iste bu temelde bilissellik kisiye birey olarak yeni bir sey kazandirir. O da her turlu sorgulama muhakeme ve degerlendirmedeki bencilliginin farkindaligi ve bilinci ve de butun bu zihinsel eylemlerin illa bir olumsuzluk sonucu gelmemesi. Yani kisinin kendi bilincli karari olarak ta uygulanmasi.

Iste kisi bu asamada artik, cognitivizm ile noncognitivizm farkinin bilincinde olarak; istedigini bilissellige tasiyabilir, istedigini de bilissel olarak gale almayabilir. Bu tamamen devrimci bir secimdir. Tamamen kisinin kontrolunde ve bilisselligindedir.

Aslinda bir duzey bilinc rahatsizlik temelinde ve farkindalik temelinde sorgulanir. Eger bu farkindalik ve rahatsizlik yok ise, kisi oldugunun bilincinde degildir.

Ornek verelim.

Teistler teizmin bilincinde degildir. Cunku teizm olarak bir olumsuzluk ve rahatsizlik hissetmezler. Teizmin bilinci rahatsizlik ve sorgulama temelinde teizmden kurtulmayi getirir. Yani bir deist eger bilincli deist ise, dinin bilincinde, bir ateist eger bilincli ateist ise hem dinin hem de tanrinin bilincinde bir teolojik noncognitivist ise din ve tanrinin bilisselligindedir. Bilinc genelde sorgulamayi karsi cikis olarak getirirken, bilissellik sorgulamayi olandan kurtulus olanin disina cikis icin getirir.

Iste butun bu temelde ionsanglunun kendi zihinsel temelli deger very ve tabu devrimi tamamen bilisselligin bir urunudur.

Bilisselligin elde edildigi bir konu ve kavramda zihin, sorgulama degerlendirme muhakeme v.s. olarak degisime ugrar.

Her duzey bilissellikte, farkli bir uyari algi bilgi bilinc ve farkindalik ufku acar.

Iste dusuncenin serbestligi (ozgurlugu degil) bu sekilde saglanir ve serbestlik Alani genisletilir.

Kisiyi (mustakil varligi), evrimsel ve hayvani algi ve uyarisi akilsal farkindalik ve bilinc ile , bilissellik ile insana tasir.