Teolojinin Metafizik-Varliksal ve Epistemolojik-Bilgisel Farki

[evrensel-insan]

Tanri kelimesinin, felsefede ve felsefenin iki ana dali olan metafizik ve epistemolojisindeki kelime degerine verilen anlam ve icerikleri farklidir.

Tanrinin felsefenin metafizik dalindaki varliksal tartismasinin dali teoloji, bilgisel tartismasinin dali ise epistemolojidir.

Varliksal olarak tanri; teolojide varligin ontolojik bakis acilarina gore degerlendirilir.

Idealizm de, tanri soyut bir algi oldugundan genelde inancin dogrulanmasi temelinde varlanir.

Materyalizmde, tanri somut bir algi oldugundan, genelde inancin yanlislanmasi temelinde de yoklanir.

Pozitivizmin ise tanriya bakisi ne somut ne de soyuttur. Cunku pozitivizme gore boyle bir varlik algisi yoktur.

Bunlarin disinda varligi gercekleme (realite) temelinde ise, varlik yine oznel temelde inancin dogrulanmasi olarak vardir ve nesnel temelde inancin yanlislanmasi olarak yoktur.

Pozitivizimde ise isim olarak vardir.

Tanrinin teolojik temelde vasrliginin bilinip bilinmemesi ise farkli bir konudur. Cunku burada BILINECEK OLAN NEDIR? Tanrinin teolojik mi yoksa epistemolojik mi bakis acisi?

Epistemoloji de ise tanri bir bilgidir ve bilgi, gercegin ne oldugunun (truth ki realite degildir) inanc ile dogrulanmasidir.

Iste burada hem nesnel hem oznel hem somut hem soyut tanri mumkundur.

Dolayisi ile burada TANRININ VARLIKSAL INANCSALLIGININ YERINI, TANRININ BILGISININ BILINMESI/BILINMEMESI alir.

Bu su demektir. Mesela bir kisi Allah'in varligina teolojik olarak inanmayabilir, ya da Allah'in varligini yoklayabilr.

Yalniz Allah bir bilgi olarak islamin insanogluna tanittigi bir sosyal bilgidir ve bir kisi pekala bu bilgiyi islamin ortaya koydugu gibi ogrenebilir ve bilebilir.

Yani Allah gibi herhangibir tanri kavram olarak sosyal bilgi temelinde sunulmus ise; bu bilgi bilinebilir. Yani bilgi ortadadir ve isteyen bilebilir. Iste burada tanrinin bilgi olarak bilinemezligi mumkun degildir. Yani kisi bu bilgiyi ya bilir ya da bilmez.

O zaman burada denmek istenen, tanrinin teolojik temelde varlik olarak bilinip bilinemeyecegidir. Burada da hem bir kararsizlik vardir, hem de teolojik olarak tanrinin bir temele oturtulamamisligi vardir.

Tanri v.s. ile ilgili sosyal bilgi felsefe de gnostik bilgidir.

Dolayisi ile agnostisizmin bilgi temeli gnostik bilgi karsitligidir. Agnostisizmin teolojik temeli ise tanrinin varliginin bilinemezligidir.

Kisaca tanrinin metafizik/teolojik/varliksal ve epistemolojik/bilgisel degerlendirmesi tamamen farklidir.

Dolayisi ile teolojik duruslarin asillari olan teizm, deizm ve ateizm ve cesitleri tanriyi varliksal olarak degerlendirirler. Agnostisizmin bilinemezciligi de ayni varliksal degerlendirme temelindedir.

Tanriyi yukaridaki bakis acilari bilgi olarak degerlendirmezler. Bir tek agnostisizm, tanri bilgisine karsi bir tavir alir. Yani agnostik demek, epistemolojik temelde "ben tanri temelli her turlu bilgiye karsiyim" demektir.

Bu acidan teolojik varliksal duruslarin bilgi temelinde bir gnostik-teizm/deizm ve agnostik-ateizm duruslari vardir.

Yalniz bunlarin hic biri TANRI KAVRAMININ KAVRAMSAL VE BILGISEL VARLIGINI ALGILAYAMAZLAR.

Iste ancak bunun algilanmasi, HER TURLU VAR OLAN TANRI SOSYAL BILGISINI BILINEBILIR KILAR.

Bir seyi BILMEK, NE O BILGIYE INANMAK NE DE O BILGIDEKI VARLIGIN VARLIKSAL VARLIGINI KABUL ETMEK ANLAMINA GELMEZ.

Yani diyelim ulkemiz temelindeki bir deist ya da ateist; ayni teist gibi ve ustelik bilincli ve daha fazla Allah ile ilgili Islam felsefesinin ortaya attigi her turlu sosyal bilgiyibilebilir. Iste buradaki bilmek NE BU BILGIYE INANMAK NE DE ALLAH'IN VARLIKSAL VARLIGINI KABUL ETMEK ANLAMINA GELMEZ.

O yuzden tanri ya da ozeldeki bir tanri ile ilgili bir aciklama yaparken, varliksal mi yoksa bilgisel mi oldugunu algilamak cok onemlidir. Cunku varliksal olarak tanri tartisilir, ama BILGISEL OLARAK BILINEN ORTAYA KONUR. AGNOSTIK OLARAK TA BU BILGIYE OLAN KARSITLIK ORTAYA KONUR.

Cunku tanri kavramsal ve sosyal bir bilgidir. Bunun da inanc ya da varlik ile degil, bu bilgiyi bilmek ya da bilmemek ile ilgisi vardir.

Yalniz burada bilgiyi sifat olarak niteleyen bilimsellik farkli bir konudur. TANRI ILE ILGILI BILIMSEL BILGI YOKTUR. Sadece sosyal bilgi olarak bu bilginin insanoglu dusunce ve davranis sistem ve duzen kurma kurum ve kurumsallasma temelinde yasam ve iliskisindeki sosyo-psikolojik etki ve sorun gozlem ile dile getirilir.