Evrensel dusunce temelinin uc koklu bakis zitligi vardir.

[evrensel-insan]

Birincisi:"A thing put forward"-Bunun acilimi ya problemdir ya varsayimdir (ortaya atilan sey).Varsayim olarak algilanirsa; evrensel varlik ve bilgi temeline ulasilmaya calisilir. Problem diye algilanirsa, ulasilmak istenen evrensel temelin ve bugune kadar insanoglunun ortaya attiklarinin problem oldugu algilanir.

Ikincisi:Celiski mi iliski ki mi bakis acisidir.-Yine yukardaki mentalite gecerlidir.Yani seyler ve seyi olusturan temel/koken arasindaki bag iliski mi dir yoksa celiskimidir?

Ucuncusu:-Kosmos mu kaos mu bakis acisidir.Yani seyin kokeni ve temeli bir uyum/duzen icindemidir, yoksa uyumsuz/duzensiz midir?

Bu uc temel ve her temel arasi karsitlik, insanoglunun kendini bildi bileli hem sorup hemde cevap verdigi konudur.Tabiki bakis acisinin temeli onun sorusunun dolayisiyle verdigi cevabinda temelidir. Bu uc farkli gibi gorunen bakis acisinin yapilandirmaci koken ve temelleri ise aynidir, yani ikilem ve karsitlik karakterine sahiptir ve bir uclemdir.

Buda ya olumlu bir olumsuzlugun ya da olumsuz bir olumlulugun yapilandirilmis oldugu anlamindadir.

Problemli varsayim, celiskili iliski ve kaotik kozmoz bakis acilari tum resmi dusunce ufku olarak algilayabilmemizi saglar.

Bireysel bakis acilari da uc turludur.

Birinci cesit bakis acisi: Insanoglunun disindan olan bakis acisidir. Ya yaratilissal-ki tanri; ya da varsayimsal-ki madde-dusunce-kavram' dan birini one cikararak ve temel alarak yapilan bakis acisidir. Tum teori ve pratik bu bakis acisi temellidir.Inanca veya teoriye; ve pratik; ispata, kanita, dogrulamaya, veriye, bulguya, belgite baglidir. Dogal, dogaustu, dunyevi, dunyaotesi, bilimsel, bilimkurgusal. Felsefenin metafizik dalinin konusudur.

Ikinci cesit bakis acisi: Insanoglu olarak ve ayrimsal bakis acisidir: Etik temelli olan bu bakis acisi, yonlendirim ve yaptirim olarak; kisisel, toplumsal, ulkesel, dini, milliyetci, ekonomik, sosyal, siyasal, ahlaki, geleneksel, tarihsel v.s. temellerinden, birini ve bir kacini baz alan bakis acisidir. Tum ideolojiler bu bakis acisina dahildir. Felsefenin, epistemolojik ve etik dalinin konusudur. Dogal bir bakis acisidir.

Ucuncu bakis acisi: qua (olarak, sifatiyle) bakis acisi: Yani, olaya bakanin kendisinin olay icinde; yer almamasi, taraf tutmamasi, yorum yapmamasi v.s.; kisaca bireysel gorus belirtmemesidir. Disaridan bakis acisidir. Algisi notrdur. Insansal ve evrenseldir. Butunlugu, birligi, beraberligi ve tum resmi vermeyi; her turlu sorunu sorgulayip-nedenlemeyi, sorunun evrensel ve butunsel kokenine inmeyi amaclar. Birin, butunlugunu evrenselligini ve insansalligini savunur. Kanitlamaya, inanca, ispata, dogruya v.s. endeksli degildir. Olani; yalanlama, yanlislama ve curutme temelli cikarsama metodudur. Felsefeustudur, yani Metafelsefe. Insanoglunun, dusuncesi bilgisi, algisi ve kavramiyla sinirlidir. Insanoglunun, insanlasmasi ve insanlik sunmasi insan ve insanligin numenal sorunlari temelinde bakar. Dusunduren bir bakis acisidir.

Bu konuda, eger gorus belirten olursa; bu bakis acilari; hem kendi icinde, hemde ayri ayri detayli bir sekilde islenecektir.

Simdi bu temelde bakarsak; ortada bir gozlem ve bir isleyis vardir. Bunun cosmos mu yoksa kaos mu oldugu, isleyisinin iliski mi, yoksa celiski mi oldugu ve ortaya konanin bir varsayim, hipotez, teori v.s. ya da problem/tartisma/sorun mu oldugu neye gore algilanacaktir.

Eger konuyu qua felsefesi iledegerlendirirsek;

Gozlem veren ve isleyisi olan her ne ise o; neden bir duzendir, eger duzen ise bunun duzenli/duzensizligi soz konusu degilmidir? O zaman bu duzenin duzenli ya da duzensizligi nasil ortaya konur?

Bir butun mesela atom eger bir duzen ise, bunun parcalari ve parcalar arasi ileski nasildir? Basta parcalar biribirine zit olma vasfi ile duzensizdir, ama bir iliski olarak duzenli bir iliskileri vardir.

O zaman ortada duzensiz olarak olusmus islerlik kazanmis, duzen haline gelmis bir duzenli duzensizlik vardir. Burada butun bu ortaya atimlar zaten insanoglu ortaya atimidir ve verilen gozlemin duzen ya da duzenli/duzensiz olarak nitelenmesi sadece bir algidir. O yuzden ortada bir cosmos ta kaos ta yoktur, ustelik bu universe de degildir.
Diverse, yani aykirilik olarak multiverse de olabilir.

O yuzden goruntu veren ve algilanan fenomenin gozlemini bu sekilde bir kesinlik, mutlaklik v.s. olarak sifatsal bir nitelige tasimaya gerek yok. O yuzden basta kaoskarsiti cosmos ve multiverse karsiti universe kavramlari basta bir celiski icermektedir.

Fenomen olarak ne ad verilirse verilsin, tartisma tek boyutlu degildir. Cunku ortak kabullerde sorun vardir. Ben sahsi olarak, horizon kavramini tercih ederim. Cunku bu ufuk anlaminda hem insanoglu beyninin numenal ufkunu hem de gozlem veren fenomenin ufkunu verir. Ustelik ufuk karsitlanamaz sonlanamazve sinirlanamaz. Zaten evren dedilen de sonlanamaz, sinirlanamaz, zamanlanamaz.

Iste burada kim neyi neye gore ve nasil sinirliyorsa; o onun numenal yetisinin ufkunun siniridir.Zaten bunlar yapilirsa, yapan da insanogludur. Bu da gozlemi, algiyi, bilgiyi ve kavrami sinirlamak demektir.